Süs Güvercinleri,

Daha çok görsel özellikleri dolayısıyla yetiştirilen güvercin ırklarıdır. Çoğu melezleme ile üretilir. Kostüm kuşu olarak da bilinirler. Birçok türü vardır. Süs güvercinleri yetiştiriciliği Osmanlı’nın saray içinde de yaygın bir uğraş olmuştur. Osmanlı sarayı, bir yandan Anadolu’nun yerli ırklarını geliştirirken bir yandan da komşu ülkelerden topladığı güvercinleri ıslah yoluna gitmiştir. Bugün Türkiye’de süs güvercini olarak da yetiştirilen 50 ırk kadar güvercin osmanlı sarayında geliştirilmiştir.

Bu türlerden bazıları;

Demkeş ırkı güvercinler; Eski kaynakların çoğunda adı geçen bir türdür. Evliya Çelebi, 1638’li yıllarda İstanbul’da Demkeş ırkı güvercinlerin yetiştirildiğini söylemektedir. Demkeşler bir form güvercinidir, Uçuş ve oyun için değil fiziksel güzellikleri ve güzel ötüşleri için yetiştirilirler. Bu güvercin türünün tüm ırkdaşlarının ayakları paçalıdır. Paçalar ”kamış paça” denilen tarzda uzun olur. paçasızları olmaz. yine Demkeş’lerin tümü çift tepelidir. Tepesiz olanlarına rastlanmaz. Ötüşlerine ”Dem Çekme’‘ denir.

Hünkari ırkı güvercinler; Bunlar yaklaşık 300 farklı ırkın melezleşmesi yoluyla geliştirilmiştir. 1840’lardan itibaren elçilerle diğer Avrupa krallarına hediye olarak gönderilmiştir. Bu şekilde Avrupa’ya oradan da Amerika’ya yayılmıştır. ”Oriantel frill” yani ”Doğu Fırfırı” olarak da bilinirler. İsimlerini göğüslerinde ”gül” denilen fırfırdan alırlar. Ülkemizde ”Hünkari” olarak adlandırılmasının sebebi de Osmanlı sarayı dışında yetiştirilmesinin yasak olmasından kaynaklanır. Başları tepelidir, ayakları paçalıdır. Kanatları ve tüyleri birkaç rengi birlikte barındırır. Dantelli, Hareli ve Desenlidirler. Süs kuşu olduklarından çok fazla uçmazlar.

Mısıri ırkı güvercinler; Anadolu’ya Mısır’dan getirildiği için Mısıri adı verilmiştir ama bu Irkın kökeni Afrika’ya dayanmaktadır. Günümüzde saf kan Mısıri güvercin bulmak çok zordur çünkü Bulgar ve Macar ırkları ile çiftleştirilerek soyları bozulmuştur. Kısa bir gaga yapısına sahiptir. Gözleri kırmızı ve sarı tonları arasındadır. Göğüslerinde ”gül” denilen fırfır bulunur.

Amerikan Fantezi Güvercini; Mantolu ile Paçalı Sepet Kuyruk türlerinin çiftleştirilmesi ile elde edilmiş olan bir türdür. Ayakları paçalıdır. Tüm baş çevresini kaplayacak şekilde paltosu vardır. Süs güvercini besleyenler için dikkat çekici kuşlardan biridir.

Damascus ırkı güvercinler; Ülkemizde ”İstanbullu” ya da ‘‘Elagöz” olarak bilinirler. Eski Mısır’da Bereket Tanrıçası ile resmedilmiştir. Eski Arabistan’da ”Muhammed” denilmiştir. Kutsal olduğu inancı vardır. 1600’lü yıllarda Osmanlı Sarayında da yetiştirilmiştir. Gerdanlı (dewlap) ırklardan biridir. Gözlerinin büyüklüğü ve güzelliği ile dikkat çeker. Kısa ve kalın olan gagası siyah renklidir. Kökenine özgü genetik yapısını koruyan nadir ırklardandır. Renk yaması yoktur.

Ballı Güvercin

Ballı Güvercin, Boynu, kanatları, göğüs tüyleri bal renginde ya da bal köpüğü tonlarında olan taklacı türde bir oyun güvercinidir. Güneydoğu menşelidir. Ballı taklacı olarak da bilinirler. Renklerindeki ahenk zarif bir görüntü sağlar. Boynu kalın göğsü ve beli geniştir. Kafa göğse kadar kesme krem rengindedir. Dişi ballı taklacının göğsü biraz daha sarı parlak tonlar içerebilir. Gaga rengi kemik beyazı olup gaga ucunda hafif kahverengi zikir bulunur. Ayakları paçalıdır ve paçalar parmakları kapatmalı ama tırnakların üstünü örtmemelidir. Ayak tırnakları kemik beyazı renklerdedir. Ballı güvercinlerde dolgun, enli ve orantılı kuyruk makbuldür. Güvercin kuyruğundaki beyaz telekler bire bir, ikiye iki, üçe üç şeklinde orantılı bir dağılıma sahip olmalıdır. Kuyruk tokaları sırt tüylerindeki renkleri tamamlamalı, renkler birbirine bulaşmamalı, net ve belirgin olmalı ve bu renkler kuyruk üzerinde kesişmelidir.

Sadece kanatlarının üzerinde gümüşi sırma şeritler olabilir. 3 sırmalı olanlar çok kıymetli olup mühürlü cins olarak yad edilir. Takkeli ya da dabak olabilen bu güvercin Mardinli türünde olur.

Uzun süre havada kalabilir ve kısa mesafelerde ya da gökyüzüne yükselirken bile takla atabilirler. Oyuncu güvercinlerdir. Gökyüzündeki performansını izlemeye doyum olmaz, keyifli bir türdür. Güvercinlerin uçuş performanslarını yükseltmek için günlük antrenmanlar yaptırılması gerekir. Antrenmanlar için en uygun saatler günün ışımaya başladığı sabahın erken saatleri ile akşam gün batımı saatleri olmalıdır. Antrenmanlardan önce çok fazla besi verilmemelidir. Çok yemek kuşu ağırlaştırıp hantallaştırabilir ve en iyi performanslarını sergilemelerini engeller.

Yaklaşık 7 aylıkken çiftleşmeye başlar. Çiftleşme döneminde erkeği dişisine 4-6 gün arasında kur yapabilir. Fakat bu süre dişinin istekli olmasına bağlı olarak 3-5 gün gibi daha kısa bir süre de olabilir. Yavruları 19-21 gün arasında yumurtadan çıkarlar. Bir seferde en fazla 2 yumurta verebilir. Kuluçka döneminde anne ve baba güvercinler yumurtaların üzerine dönüşümlü olarak yatarlar. İyi ebeveynlerdir. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra yaklaşık bir ay boyunca kursak sütü denilen protein açısından zengin gıda ile beslenirler. Yavru güvercinlerin gökyüzüne salınması için en az 45-50 gün bir süre beklemek gerekir. İlk uçuş denemeleri anne baba güvercinler eşliğinde yaptırılmalı ve tek başına uçmayı öğrenene kadar anne baba güvercinlerden ayrı olarak uçurulmaya çalışılmamalıdır. Diğer güvercinler yavrulara zarar verebilir. Oyuna girene kadar günde 3-4 kere grupla uçurulmalıdır. Yavru ballı güvercin taklaya geldiğinde her gün daha uzun süren çalışmalar yaptırılabilir.

Özellikle kuluçka sonrası anne ve yavru güvercinlerin beslenmesine önem verilmelidir. Kışın güvercinlerin soğuktan çok etkilenmemesi ve daha dinç kalmalarının sağlanması için sularına bir tatlı kaşığı pekmez katılabilir. Haftada ya da ayda bir kere suya katılan 1 tatlı kaşığı elma sirmesi de güvercinlerin parazitlerini dökmelerine yardımcı olur. Kış boyunca yemlerle birlikte güvercin taşı denilen minaralli taş, yaz boyunca ise yemlerle birlikte verilecek güvercin kumu yediklerini hazmetmelerinde yardımcı olacaktır. Arpa, buğday, darı, mısır, bezelye fiy, mercimek gibi kurutulmuş tahıllar karıştırılarak verilmelidir. İshal sırasında pirinç vermek ballı güvercinde ishali keser.

Fitilli Güvercin

Fitilli güvercin, Türkiye’de güvercin sevenlerin gözdesi olan kuşların başında fitilli güvercin gelmektedir. Yöresel ve bölgesel olarak birçok isime sahiptir ama birçoğu artık kullanılmakla unutulmuş ve yapısı da gereği fitilli güvercin isimi ile daha çok özdeşleşmiştir. Genelde meşhur olduğu Türkiye de Şanlıurfa Gaziantep Adıyaman Hatay şehirlerinde çok sık raslanmakta ve bu bölgelerde güvercin severler tarafından beslenmekte ve yetiştirilmektedir. Bu güvercin türü filo kuşları olarak da anılmaktadır. Fitilli güvercin bu şehirlerde farklı isimlerle de anılmaktadır. Bunlardan bazıları filo kuşları ve kar yağdıda olarak bilinmektedir.

Fitilli güvercinin özelliklerine gelecek olursa güvercin besleyen kişiler bu kuşlara küpe ayaklarına çeşitli süsler takarak süslemektedirler. Fitilli güvercin kara kuyruk ve gök kuyruk fitillilerden çıkmaktadır. Bu kuşlar genellikle 4 renk olarak bilinmektedir. Sarı ve kırmızı renkler bu kuşlarda görülmez.

Dişi olanında düz beyaz yoktur. Ama genel itibariyle renkli olurlar. Erkelerde ise düz beyaz fitilli çıkar. Fitilli güvercininde normalde dişi yoktur. Dişi olanları genelde kırma olarak bilinir. Genelde kara mavi kuyrukla eşlerler. Çoğu bilgiler de insanlar bu kuşları haberci olarak bilse de haberci değildirler. Asil bir duruş ve sevimliliğe sahip olan fitilli güvercin, güvercin severlerin gözdesidir. Günümüz zamanda eşine az nadir rastlanır ama Gaziantep, Adıyaman, Şanlıurfa, Hatay ve ilçelerinde güvercin severler bu kuşu itina ile beslemektedir. Ticari olarak da yüksek bir piyasası olan ve değerli bir kuştur.

Sabuni Güvercin

Sabuni güvercin, genellikle urfa sabuni olarak tanınan bağırları renkli olan şebap türü güvercinlerdir. Bağırlarındaki renk kızıl turuncuya çalar. Akkuyruk olan kuşlar daha kıymetlidir. Bu ırk yavrularına da iyi bakamazlar. Bu yüzden bakıcı kuşlar kullanılır. Kuşların anatomisi ve renkleri güzeldir. Kanatları düşük olur. Bunu kuyruk altında taşırlar. Bazı kuşlarda boyun ve kafa kısmının üstleri de sarı ve turuncuya yakın olur. Kanatlarındaki sırmalarda turuncu, sarı renkler olursa daha makbul olur. En iyi sabuni güvercinler İzmir, İstanbul, Kütahya ve Güneydoğu illerimizde yetiştirilir. Güvercinlerin renkleri açık kül rengi olarak tabir edilir. Yani açık griden daha açık renkte olurlar.

Sabuni güvercinlerin özellikleri

Pek çok bölgede sarı renkli sabuni kuşlar tutulmaz. Bağrı açık sarı ya da sarısı olmayan kuşlar daha makbul görülür. Kanatların üzerinde kalem denilen 2 adet siyah ya da siyahtan biraz açık renkte çizgi vardır. Çizgilerin hiç olmadığı ya da silik olduğu kuşlarda bulunur. Bu sabuni kuşlar kalemsiz, şeritsiz ya da silik diye tanımlanır. Kanat uçlarına inildikçe belirsiz bir krem renk görülebilir. Kalemsiz olan kuşlar yakın renkte yusufi ve mermeri renklerde kuşlarda üretilmiştir. Boyun kısmındaki tüyler diğer güvercinlerdeki gibi, sıkı ve belik bir görünümde olur, parlak yansımaları bulunur.

Sabuni güvercinlerin gözlerinin göz bebekleri dışındaki alanlar beyaz olur. Bu bölgenin kırmızı, sarı ya da beyaz dışında bir renkte olması sorun haline gelir. Kuyruk renkleri de kuşların görünümüne uygun açık renkli olur. Kuyruk açıldığında, uç tarafında şerit oluşturacak biçimde, telek uçlarında hafif grimsi renk tonu hakim olur. Teleğin ucunda 5-6 mm kadar olan bölüm beyaza yakın gri tonda olur. Kuşların ana kuyruk telekleri genellikle 12-14 adet olur. Bu kuyruk teleklerini arasında tam olarak beyazlar vardır. Beyaz teleklerin sayısı, nerede bulunduğu kuşa değer katmakta, kuşu güzelleştirmektedir. Kuşlardaki bu beyazlıklar ayna ve ak gibi isimlerle adlandırılır. Ak kuyruk sabuni, ayna kuyruk sabuni tarzında kulun önemini anlatacak tabirler kullanılır. Kuşun güzel olması için, aynalarının karışık, rastgele değil, birbirine eşit mesafede, bir arada olması gerekir. Orantısız olan akkuyruk kuşun değerini azaltır. Kuşun komple ak kuyruk olma olasılığı da vardır. Bunlar kesme ak kuyruk olarak ta anılır. Sabuniler kesme ak kuyruk olsa da, ak kuyruk olsa da, kuyruk ve belin birleştiği yer tamamen beyaz tüylerle kaplı olmalıdır. Bunun yanında ak kuyruk olsun olmasın, bel kısmında grilik olan kuşlar makbul değildir. Kanat düşüklüğü bu kuşlarda sık rastlanır. Sabuni güvercinler ayrıca paçalıdır. Parmak üstlerini örtecek kadar paçaları olur. Kuşun baldırları bu paçalarla örtülür. Bu sabuni kuşun duruşunu da etkiler. Ayrıca kuşların bacak uzunluğu ile adım atışı da önemlidir.

Taklacı ırkından geldiklerinden, oyun güvercini olarak yetiştirildikleri de görülür. Sabuni kuşların fiziki görünümü ve renkleri düzgün olursa, oldukça kıymetli olur. Oyun amaçlı yetiştirilen kuşların kaybedilme riski yüksek olduğundan, yetiştiriciler genellikle bu amaçla kuşları beslemez. Genellikle duruş ve görünümleri sayesinde görsel yarışmalara sokulurlar. Bu değerlendirmenin masada yapılması yüzünden, sabuni güvercin masa kuşu olarak ta anılır.